“Timur zannedildiği kadar olumsuz biri değil”
KOCAV Hacı Arif Bey Konağı’nda 6 Ocak’ta gerçekleştirilen divan sohbetlerinin konuğu İstanbul Medeniyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayrunnisa Alan idi. Post sahibi hocamız İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü üyesi Prof. Dr. Fatih Mehmet Sancaktar idi. Divan konumuz ise Timur’du. Fatih hocamızın tabiriyle çok biliyormuş gibi olup da aslında yanlış veya eksik bildiklerimiz üzerine bir divan gerçekleşti. Bu bakımdan Timur ve Timurlular hakkında aslında yanlış bildiklerimiz ve bilmediklerimiz üzerine konuştuğumuz bir divan oldu. Katılımın yüksek olduğu, dinleyicilerin bol sorularıyla geçen akşamda devamının gelmesini istediğimiz bir divan gerçekleşti.
“Doğduğu Dönemde var Olma Mücadelesi var”
Prof. Dr. Hayrunnisa Alan ilk Timur’u anlatarak başladı. Timur 1336 yılında bugünkü Semerkant yakınlarında doğmuştur. Hocamız bu dönemi anlamak için bir ön bilgi olarak Cengizhan’ın ortaya çıkışının yeni bir dönüm noktası yani milat olduğunu söyledi. “Bu dönem de cihanşümul devletler görüyoruz. Boy mantığını aşan daha geniş kitleleri bir arada toplayan sisteme geçiyorlar.” Cengizhan Asya’yı dört oğluna böldüğünü ve hepsinden hanlık çıktığını söyledi. Bu siyasi yapının 1330’larda iyice zayıfladığını dile getirerekbunların yerine temayülüdediğimiz küçük yapıların çıktığına değindi. Bu dönemde emirlerin birbiriyle mücadele ettiği, hanımların da bunları kontrol etmeye çalıştığı böyle bir ikili mücadele ortamında Timur dünyaya gelmiştir. Timur’un Doğduğu dönemde var olma mücadelesi vardır.Sonrasında da Timur’a doğduğu teşkilatın tümeninin kendisine verildiğini,bunun da kritikaşama olduğundan bahsetti. Çünkü siyaseten meşru hale gelmiştir.
Hocamız, Timur’un tarihi ve bilgi birikimine sahip biri olduğuna dikkat çekti. Bir yandan salih ve derviş kişilerin sohbetinde bulunduğunu bir yandan da boy beyleri ile temas halinde bulunduğunu kaynaklarda ifade edildiğine değindi. Timur’un, Timurlu Sarayı’ndabulunduğunu, her hafta Şiraz taraflarını dolaştığını söyledi. Farsça öğrenip, şiir yazdığını belirtti.“Şehir görüyor tabii kültürlü.“
“İçinde Yetiştiği Kültüre Uygun Önemli İşler Yapan Bir Sima”
“Asya tarihinde bu Moğol akınlarıyla bir sekteyaşanıyor. O kırılmayı tekrar düzelten, ihya eden işler yapıyor Timur.” Timur’un her yerde ne varsa topladımemleketine götürdü diye eleştirildiğini dilen getiren Alan, bunu yapmayan Hükümdar olmadığını söyledi.Ayrıca bu sayede Semerkant’ta, Buhara’da, Taşkent’te medreseler açtığını, burada sistematik eğitimler verildiğine dikkat çekti.”Bugünkü Kazakistan sahası Doğu Türkistan sayesinde ilime geçiyor o yüzden işlevsel olarak Asya tarihinde önemli biri ve zannedildiği kadar olumsuz biri değil.“
Prof. Dr. Alan Timur’a baktığımız zaman bir hükümdar profiline uygun mu yani bizim bildiğimiz Türkİslam tarihindeki hükümdar tiplemesine ne kadar uyduğunu düşündüğümüzdehükümdarların yaptıkları şeyleri yaptığını, onların davranışlarını sergilediğini söylüyor.”Bu noktadan baktığımızda Timur tipik bir Hükümdar profilini sağlıyor. Yapıp ettiklerine baktığımızda içinden yetiştiği kültüre uygun ve önemli işler başaran bir sima olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.”
HAZIRLAYAN: BERRA KILIÇ (İHTİSAS 2)
