İstanbul’un Köpekleri
Her cuma Hacı Arif Bey Konağı’nda gerçekleştirilen Divan Sohbetleri’nin bu hafta ki konuğu Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi öğretim üyesi Prof. Dr. Kemalettin Kuzucu oldu. Sohbeti başlatmak üzer eMarmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ümran Ay Say, Prof. Dr. Kuzucu’yu takdimini yaptı. Sohbet Mayıs 2022’de yayınlanan Prof. Dr. Kuzucu’nun kaleme aldığı “İstanbul’un Sokak Köpekleri; Muhafazakarlık ve Modernlik Bağlamında Osmanlı’dan Cumhuriyet’e” adlı eseri etrafında şekillendi.
Arşivde İstanbul’un köpekleri ile ilgili birçok kaynak tarayan Prof. Dr. Kuzucu Osmanlı zamanında insandan sonra nüfusu en fazla olan hayvanın sokak köpekleri olduğunu söyledi. Köpekler o zamanlarda kültürel olarak eve alınmıyor olsalar da hep insanlara yakın konumda olduğunu ve aslında insanlarla hep işbirliği içerisinde yaşadıklarını ifade etti. O zamanlarda ki köpek vakıflarının varlığından, Köpekçi Hasan Baba’dan, Necmeddin Kübra’nın köpeğinden bahsetti.,
Prof. Dr. Kuzucu, Tanzimat zamanında yayınlanan bir makale sonrasında köpeklerin fayda ve zararlarının sürekli gündemde olduğunu dikkatimize sundu. O zamanlarda dericilik, itfaiyecilik, bekçilik ve birçok konuda faydalı olan bu canların hastalık yaymak ya da korkutmak gibi zararlarının tartışıldığını anlattı. Her şeyi göz önüne alarak birçok kesimden çözüm üretilmeye çalışıldığını da ekledi. Ardından 1910 yılında zamanın belediyesince alınan kararla 80 000 köpeğin Hayırsızlar Adası’na bırakılmasına da değindi. Bu olayın zamanın aydınlarınca alkışlandığından, halkın köpeklerle ne yapacaklarını bilmediğinden ve sağlıklı çözümün ne olduğunun bulunamadığından bu yola başvurulduğunu dile getirdi.
Fransız seyyahların İstanbul’a geldiklerinde kaleme aldıkları ilk şeyler arasında İstanbul’un köpekleri olduğunu anlattı. Bu seyyahlardan bazılarının köpekleri övdüğünü ve onların yaşamının burada çok rahat olduğunu yazarken bazılarının köpeklerle yaşamın kötü olduğunu kaleme aldıklarını belirtti.
Doç. Dr. Ay Say’ın kitaptan bazı pasajlar okumasıyla devam eden sohbette köpeklerin insanla ilk yakınlığının, Türklerle ilk yakınlığının ne zaman başladığına dair konu açıldı. Bu konu kapsamında Prof. Dr. Kuzucu avcı ve köpek ilişkisinden, köpeğin tarım toplumunda bekçi rolünü aktardı. Ardından köpek kelimesinin eş anlamlarından ve dilimizdeki, kültürümüzdeki kullanımlarına değinirken köpeklerin birçok atasözünde yer aldığına dair örnekler verdi. Çeşitli atasözlerinin kaynağının nereye dayandığını anlattı.
Köpek kedi üzerinden medeniyet kıyaslaması yapan Peyami Safa’dan, kitabında ki köpek karakterine ‘Türk’ ismi veren Pierre Loti’den, köpek korkusundan, efsanelerde geçen köpeklerden ve birçok konunun ele alındığı sohbet, akşamın ilerleyen saatlerinde sona erdi.
Nazlıcan İLHAN (İhtisas-2)
