Moğolistan Coğrafyası Ve Kültürü
Her Cuma KOCAV Hacı Arif Bey Konağı’nda gerçekleşen Divan Sohbetleri’nin bu haftaki konuğu İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri Bölümü Öğr. Üyesi Ganjidmaa Chimeddorj oldu. Sohbetin yönlendiriciliğini ise İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dilbilim Bölümü Prof. Dr. Murat Elmalı yaptı. Sohbet Moğolistan coğrafyası, Moğol dili ve Moğol kültürü, Moğol-Türk ilişkileri üzerine oldu.
Moğolistan’da başkanlık sistemi olduğunu söyleyerek söze başlayan Öğr. ÜyesiChimeddorj, harita üzerinden hem Orta Asya’ya hem de Doğu Asya’ya yayılan Moğolistan’ın geniş coğrafyasını gösterdi. Yüzölçümü olarak çok geniş olmasının yanı sıra nüfusun çok az olduğunu, tarih boyunca coğrafya dolayısıyla (zor iklim şartları) nüfusun her zaman bu şekilde olduğunu söyledi.
Ardından Moğolistan’da bulunan Türk boylarından, Sibirya Tarafta bulunan Duhalardan bahsetti. 20. yüzyılın sonlarına doğru Ruslardan kaçan Kazakların Moğolistan’a yerleştiğini söyledi. Kazakların dillerini koruduklarını ancak zamanla resmi dilin, eğitimin Moğolca olmasından, çoğunluğun Moğolca konuşmasından ötürü zaman içerisinde Moğol dili etkisinde kaldıklarını söyledi.
Tarih boyunca Moğolcanın dünyada konuşulma oranın çok az olduğunu lakin yazı dili olarak her zaman Moğolcanın kullanılmasının dilin korunmasını sağladığını aktardı. Türkler gibi Moğolların da günümüze kadar birçok alfabe kullanıldığını, günümüzde ise Kiril alfabesi kullandıklarını anlattı. Öğr. Üyesi Chimeddorj en uygun alfabenin en güzel uygulanan alfabe olduğunu olduğunu ekledi. Geleneksel Moğol yazısını Uygurlardan alındığını sadece yukarıdan aşağı yazarak değiştirdiklerini ve Moğolcaya en uygun yazınında Uygur alfabesi olduğunu ifade etti.
Moğolistan’da yaşanan dinleri ve ideolojileri istatistiksel olarak göstererek en yaygın olan dinin, ideolojinin Budizm olduğunu, ardından İslam, Şamanizm, Hristiyanlık, ateizmin geldiğini söyledi. İslam dinine mensup olanların Kazaklar ve Tuvalar olduğunu, Moğolların genel olarak Tibet’ten alınan Budizm’e mensup olduklarını ileterek, Moğolların Budizm’den önceki inancının da Tengricilik olduğunu da ekledi.
Moğolistan’ın doğasına dair fotoğraflar sohbete eşlik ederken kuzey kesimin orman ve su bakımından zengin olduğunu lakin hayvancılık yapılamadığı için yerleşimin güneyde ağırlıklı olduğunu bilgisini aktardı.
Soru cevaplarla ilerleyen sohbette Türkçe ve Moğolca arasındaki benzerlikler farklılıklar konuşuldu. Tarihte Moğol ve Rus ilişkisinden, Moğolların Cengiz Han’a bakışından, Türkiye ve Moğolistan arasındaki alışverişten, Moğolistan’da ki vergi sisteminden, kültürel yaşayışlardan, hukuk sisteminden, yaygın sporlardan ve birçok konunun bahsedilmesinin ardından akşamın ilerleyen saatlerinde sohbet sona erdi.
Nazlıcan İLHAN (İhtisas-2)
